Επιβεβαίωση και ξεπεπιβεβαίωση

Επιβεβαίωση και ξεπεπιβεβαίωση

Όλα τα zoogles είναι boogles.

Μόλις είδατε ένα boogle, είναι zoogle;

Όχι αναγκαστικά δεδομένου ότι όλα τα τα boogles δεν είναι zoogles.

Όσοι έφηβοι κάνουν λάθος όταν απαντούν σε αυτό το είδος ερωτήσεων στο SAT (Scholastic Aptitude Test για εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση στις ΗΠΑ), κινδυνεύουν να μην μπουν στο πανεπιστήμιο της αρεσκείας τους.

Και όμως, μπορεί κάποιος που πήρε λαμπρούς βαθμούς στο SAT, να αισθανθεί ιδιαίτερη ανησυχία όταν κάποιος από λάθος γειτονιά της πόλης μπει στο ασανσέρ.

Αυτή η αδυναμία να μεταβιβαστεί αυτόματα γνώση και εκλεπτυσμένη αντίληψη από μια κατάσταση σε άλλη, ή από τη θεωρία στην πράξη, αποτελεί ένα ιδιαίτερο δυσάρεστο γνώρισμα της ανθρώπινης φύσης.

Ας το ονομάσουμε περιβαλλοντική εξάρτηση των αντιδράσεών μας.

Όταν αποκαλώ τις αντιδράσεις μας περιβαλλοντικά εξαρτημένες εννοώ ότι αυτές, καθώς και ο τρόπος σκέψης μας, η διαίσθησή μας, όλα εξαρτώνται από το φόντο μπροστά στο οποίο παρουσιάζεται το ζήτημα, εκείνο δηλαδή που οι οπαδοί της εξελικτικής ψυχολογίας καταγράφουν ως περιβάλλον του θέματος ή του γεγονότος.

Η τάξη του πανεπιστημίου είναι ένα περιβάλλον, η πραγματική ζωή είναι άλλο περιβάλλον.

Αντιδρούμε σε δεδομένη πληροφορία όχι ανάλογα με τη λογική της αξία, αλλά βασιζόμενοι στο πλαίσιο που την περιβάλλει, στο πώς καταγράφεται στο κοινωνικό-συναισθηματικό μας σύστημα.

Τα λογικά προβλήματα που προσεγγίζονται με ένα δεδομένο τρόπο στην τάξη, μπορεί να αντιμετωπιστούν διαφορετικά στην καθημερινή ζωή. Μάλιστα η αλήθεια είναι πως λειτουργούν διαφορετικά στην καθημερινή ζωή.

Συχνά η γνώση, ακόμη και όταν ακριβής, δεν οδηγεί στην κατάλληλη δράση – και τούτο επειδή τείνουμε να λησμονούμε όσα γνωρίζουμε, ή, αν δεν προσέχουμε, λησμονούμε το πώς θα την αξιοποιήσουμε σωστά, ακόμη και όταν είμαστε ειδικοί.

Έχει αποδειχθεί ότι οι στατιστικολόγοι έχουν την τάση να παρατάνε το μυαλό τους στην τάξη και περιπίπτουν στα πιο χονδροειδή σφάλματα επαγωγικού συλλογισμού όταν βρεθούν ελεύθεροι στον δρόμο.

Το 1971, οι ψυχολόγοι Danny Kahneman και Amos Twersky βομβάρδισαν μερικούς καθηγητές της στατιστικής με ερωτήματα που δεν ήταν διατυπωμένα ως στατιστικά ερωτήματα.

Ένα απ’ αυτά ήταν περίπου σαν το ακόλουθο (μεταβάλλω ελαφρά το παράδειγμα για λόγους σαφήνειας) :

Έστω ότι ζείτε σε μια πόλη που έχει δύο νοσοκομεία – το ένα είναι μεγάλο, το άλλο είναι μικρό. Μια ορισμένη μέρα, το 60% των παιδιών που γεννήθηκαν στο ένα νοσοκομείο ήταν αγόρια.

Σε ποιο νοσοκομείο είναι πιθανότερο να συνέβη αυτό;

Πολλοί στατιστικολόγοι κάνουν (στα πλαίσια μιας άτυπης συζήτησης) το αντίστοιχο του σφάλματος να επιλέξουν το μεγαλύτερο νοσοκομείο, ενώ στη ρίζα της στατιστικής βρίσκεται η υπόθεση ότι τα μεγαλύτερα δείγματα είναι και τα σταθερότερα, οπότε θα ‘πρεπε να παρουσιάζουν μικρότερες διακυμάνσεις από τον μακροπρόθεσμο μέσο όρο – στην περίπτωσή μας, το 50% για το κάθε φύλο – απ’ ότι τα μικρότερα δείγματα.

Με άλλα λόγια, οι στατιστικολόγοι μας θα αποτύγχαναν ακόμη και στις ίδιες τους τις εξετάσεις. Τον καιρό που είχα δουλέψει ως quant (αναλυτής τάσεων και ακραίων φαινομένων), είχα δει εκατοντάδες παρόμοια λάθη επαγωγής από στατιστικολόγους που λησμονούναν ότι είναι στατιστικολόγοι.

Για ένα άλλο παράδειγμα του πόσο κωμικά εξαρτημένη είναι η καθημερινή μας ζωή, πηγαίνετε στο πολυτελές Reebok Sports Club στη Νέα Υόρκη και μετρήστε πόσοι άνθρωποι, αφού χρησιμοποιήσουν τις κυλιόμενες σκάλες για ένα ή δύο ορόφους, κατευθύνονται αμέσως μετά στον διάδρομο γυμναστικής.

Αυτή η περιβαλλοντική εξάρτηση της επαγωγικής μας διαδικασίας και των αντιδράσεών μας λειτουργεί και προς τις δύο κατευθύνσεις: μερικά προβλήματα τα προσλαμβάνουμε καλύτερα στην πράξη αλλά όχι στα εγχειρίδια, αλλά πάλι συμβαίνει και το αντίθετο.

Οι άνθρωποι μπορεί να λύνουν πανεύκολα ένα πρόβλημα στο κοινωνικό περιβάλλον, αλλά να παλεύουν επί ώρα μαζί του όταν τους παρουσιάζεται ως αφηρημένο λογικό πρόβλημα.

Έχουμε την τάση να χρησιμοποιούμε διαφορετικούς διανοητικούς μηχανισμούς – δομικά στοιχεία της σκέψης – για διαφορετικές καταστάσεις: το μυαλό μας δεν έχει έναν κεντρικό υπολογιστή για κάθε χρήστη, που να ξεκινάει από λογικούς κανόνες και να τους εφαρμόζει εξίσου σε κάθε πιθανή κατάσταση.

Μπορεί στην πράξη να κάνουμε λογικά σφάλματα, που δεν κάνουμε στην τάξη.

to be continued…

Σε. 109-111, O Μαύρος Κύκνος, Ο αντίκτυπος του εξαιρετικά απρόβλεπτου, Nassim Nicholas Taleb

#mindstormGR #επιβεβαίωση_και_ξεπιβεβαίωση #softexperia #matchmeGR