Μια πρόσκληση (invitation) στην πρόκληση (challenge)

Χρειάζεται σοβαρός στοχασμός και μελέτη για αποτελεσματική δράση.

Τα θέματα βιωσιμότητας της βιομηχανίας και των καταστημάτων θα συζητούνται για αρκετό καιρό.

Οι αιτίες και οι παράγοντες που την επηρεάζουν, πολλαπλασιάζονται. Παγκοσμιοποίηση, κλιματική αλλαγή, υπερπαραγωγή, αποθέματα, υπερκατανάλωση, υπερδανεισμός, υπερβολή, χρέος, κρίση, υποστελέχωση, απορρίμματα, δημόσια υγεία, ανεργία, ανισορροπία.

Η ζωή των ανθρώπων δεν μπορεί πλέον να αντιμετωπίζεται με τους γνωστούς συμβατικούς τρόπους. Τα μέχρι τώρα χρησιμοποιούμενα μοντέλα μεγεθών και η υλοποίησή τους δεν συμπεριλαμβάνουν τους απαιτούμενους πολλαπλασιαστές επανεκκίνησης και ανάπτυξης της οικονομίας και σπρώχνουν πιο κάτω τους δείκτες.

Δυστυχώς μετά από 10 χρόνια βαθμιαίας και αργής συνειδητοποίησης, η πολιτική δεν έχει σκαλίσει καν την επιφάνεια του προβλήματος.

Η βιομηχανία, η εκπαίδευση, η τεχνολογία και η υγεία χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία μιας παγκόσμιας αγοράς και ισορροπίας του φόβου που είναι μαζί στα εύκολα και χώρια στα δύσκολα.

Δεν ενδιαφέρονται για την ικανοποίηση των πραγματικών αναγκών της κοινωνίας αλλά την αύξηση του υπολοίπου των εικονικών πορτοφολιών της ευημερίας τους, τη διατήρηση μιας επίπλαστης εικόνας και του υφιστάμενου status quo.

Οι πολιτικοί σε αμηχανία σπαταλούν χρόνο και πηγές, πάντα εκ των υστέρων, για να διαχειριστούν τα ουσιαστικά προβλήματα βιωσιμότητας.

Με μη αποτελεσματικές απόπειρες, χάνεται πολύτιμος χρόνος. Ο τόκος τρέχει πάντα πιο γρήγορα και διαιωνίζει το πρόβλημα.

Ο ρόλος του σχεδιασμού, της πρόληψης και της εκπαίδευσης

Είναι καλό σημάδι το ότι έχει αναγνωριστεί πως ο σχεδιασμός είναι πολύ σημαντικός στη δημιουργία μιας καλύτερης πραγματικής εικόνας (reality). Η πραγματική εικόνα και η επίδρασή της παίζει καταλυτικό ρόλο στην επίτευξη του στόχου της ευημερίας. Αλλά τι ακριβώς σημαίνει αυτό;

Σημαίνει πως ο σχεδιασμός είναι μια ολιστική διαδικασία. Μια αντίληψη των μεγεθών, των φάσεων, της συμπεριφοράς, της ευθύνης, της ενσυναίσθησης, της συμμετοχής, της αλληεπίδρασης, της εφαρμογής, της χρήσης και της κατάχρησης.

Με τα χρόνια έχουμε βιώσει πως ο σχεδιασμός δεν γίνεται σωστά. Γίνεται τις περισσότερες φορές γρήγορα, με διαδικασίες στην τούρλα του Σαββάτου για την επίτευξη ενός minimum μαθηματικού αποδεκτού αποτελέσματος. Είναι άκρως τεχνοκρατικός. Έχει χάσει την επαφή με την πραγματικότητα και δεν ερμηνεύει ορθά τα αποτελέσματα. Δεν θέλει επ ουδενί να παραδεχθεί ότι δεν έχει το αλάθητο. Όλα γίνονται για την επίπλαστη εικόνα (image) και όχι για την πραγματική εικόνα (reality).

Αυτό έχει οδηγήσει σε σύγχυση τους εμπλεκόμενους υφιστάμενους στις διαδικασίες σχεδιασμού, πρόληψης, παραγωγής, ελέγχου και εκπαίδευσης. Καλούνται να υπηρετούν μια οικονομία που τους αγνοεί μέχρι την ημέρα που το πρόβλημα διογκώνεται (π.χ. covid-19).

Μοντέλα σκοπιμότητας, τεχνικές μελέτες και αλγόριθμοι για λύσεις τεχνητής νοημοσύνης (AI) μπορούν να συμμετέχουν μέχρι ένα σημείο για να αναλύσουν το πρόβλημα και να υποστηρίξουν τη διαχείριση μιας κρίσης. Δεν μπορούν όμως να καλύψουν αυτά που χρειάζεται πραγματικά μια κοινωνία.

Θα πρέπει να μάθουμε πως να αξιοποιούμε την τεχνολογία ώστε να μας υπηρετεί και όχι να την υπηρετούμε.

Πρέπει να αναγνωρίσουμε την σκληρή αλήθεια πως οι νέοι μας δεν αρκεί να αποκτήσουν τις δεξιότητες που τους κάνουν ικανούς να ανταποκριθούν σε τεχνικά ζητήματα. Πρέπει να έχουν την ευκαιρία να ανταποκριθούν και σε κοινωνικά ζητήματα. Να ορθώνουν το ανάστημά τους όταν πρέπει. Να έχουν λόγο τόσο κοινωνικό όσο και τεχνικό.

Και αυτό πρέπει να γίνει από μικρή ηλικία.

Καλούνται να σώσουν τη βιομηχανία, τον πλανήτη και την οικονομία χωρίς να έχουν τα εφόδια που απαιτούνται.

Για να καταλάβουμε το ρόλο του σχεδιασμού χρειάζεται να δούμε πώς αυτός διδάσκεται στην εκπαίδευση παγκόσμια, και πώς αυτός εφαρμόζεται στην πραγματική οικονομία, δηλ. στην παραγωγή.

Η ολιστική διαδικασία σχεδιασμού έχει παραμεληθεί και παρανοηθεί σε επίπεδο πλήρους σύγχυσης για την επίτευξη του μέγιστου κέρδους. Καλλιεργείται η κουλτούρα της σιωπηλής αποδοχής ότι έτσι δουλεύει το σύστημα. Μη το πειράζεις. Μην τα σκαλίζεις.

Η τρέχουσα διαδικασία είναι συχνά παρόμοια με αυτήν παρακάτω:

Σε κάθε κράτος/οργανισμό/εταιρεία, κάποια σχέδια ετοιμάζονται είτε από έναν είτε από περισσότερους σχεδιαστές (π.χ. προσκείμενους, διορισμένους, ενταγμένους, ψαρωμένους, συμβιβασμένους, καταγεγραμμένους, χρεωκοπημένους, εγκλωβισμένους, μπερδεμένους, βολεμένους) με κάποια επιτήρηση/κατεύθυνση από τους θεσμοθετημένους.

Οι ιδέες τους συνήθως παρουσιάζονται με εξαιρετική απεικόνιση και μακροσκελή ανάλυση (αυτό είναι που μαθαίνουν στην τρέχουσα εκπαίδευση!). Συνοδεύονται αρκετές φορές και από ένα τεχνικό σχέδιο. Κατ’ εικόνα και κατ’ ομοίωσην των θεσμοθετημένων.

Πάρα πολύ ωραία. Και που είναι το πρόβλημα;

Το πρόβλημα είναι πως αυτή η πληροφόρηση δεν αρκεί για να φωτίσει ή να πληροφορήσει την ομάδα που καλείται να φτιάξει το πρωτότυπο ή ένα δείγμα.

Αυτή η τεχνική ομάδα παραγωγής δείγματος/σκέψης μπορεί να βρίσκεται σε μία άλλη ευρωπαϊκή πόλη/χώρα ή σε μια ασιατική ή στην ίδια τη χώρα.

Η τεχνική ομάδα καλείται να ερμηνεύσει όσο καλύτερα μπορεί και να μεταφέρει το θεωρητικό μοντέλο που έχει μπροστά της, σε κάτι χειροπιαστό. Σε κάτι μετρήσιμο. Που δεν έχει ματαγίνει. Αλλά πρέπει να γίνει.

Που συνήθως αποδεικνύεται αδύνατον να γίνει και μια σειρά από προσπάθειες όλης της ομάδας καταλήγει σε μπαλώματα που πηγαινοέρχονται με courier και email. Μέχρι την επίτευξη μιας ελάχιστης συμφωνίας και ενός πικρού συμβιβασμού. Σε μια υπεραπλούστευση του αρχικού σχεδιασμού που συνοψίζεται σε μια πρόταση. “Κάντο όπως σου λέω για να βγάλουμε κέρδος. Αν δεν βγει καλό, φταις εσύ και πλέρωσε το λογαριασμό no matter what.”

Αποτέλεσμα : Ανεπιθύμητες παρενέργειες ενός οριοθετημένου σχεδιασμού. Μιας κατά παραγγελία ανάλυσης και λύσης. Ενός αναποτελεσματικού πήγαινε-έλα. Μιας ακόμα έντοκης αναστολής. Μιας επιπλέον μελλοντικής καταβολής.

Το μέγεθος αυτής της σπατάλης συχνά αγνοείται και ούτε καταγράφεται.

Η κοινή γλώσσα και η επικοινωνία λείπουν τελείως. Οι βαθμοί ελευθερίας στις ιδέες και τις προτάσεις είναι περιορισμένοι. Το πλαίσιο συγκεκριμένο.

Στην έρευνα για λύσεις βιωσιμότητας είναι ζωτικό να μην υποτιμηθούν οι κοινωνικές συνέπειες των λύσεων στο προτεινόμενο υπόδειγμα λειτουργίας.

Καμία αλλαγή δεν μπορεί να ξεκινήσει όσο υπάρχει πολύ σφιχτό πλαίσιο επιλογών.

Είναι ευθύνη του κράτους/οργανισμού/εταιρείας όχι μόνο να επενδύει αλλά και να ενημερώνεται και να εκπαιδεύεται σε βάθος. Για να έχει την ικανότητα να αφήνει ελεύθερο χώρο στις νέες ιδέες αλλά και να αξιολογεί σωστά τις επιλογές που θα επιβάλλει στην ομάδα υλοποίησης αλλά και στην ομάδα σχεδιασμού.

Αυτή η πρόκληση είναι μεγάλη. Γιατί η συνήθεια της πεπατημένης είναι μεγαλύτερη. Θύτες και θύματα συμβιβάζονται γρήγορα υπέρ της συνήθειας των ατελείωτων προϋποθέσεων. Τεχνολογίες και τεχνικές περασμένων δεκαετιών επιβάλλονται με περιορισμένη αντίληψη των λειτουργιών και συνεπειών τους.

Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος αποτελέσματος. “Σκ@τά θα βάλεις, μάγειρα, σκ@τά θα μαγειρέψεις.”

Η διαδικασία σχεδιασμού είναι σημαντική. Πιο σημαντική η ελευθερία επιλογής των υλικών. Των συστατικών και των φάσεων. Επηρεάζει τη διαδικασία υλοποίησης του πρωτοτύπου. Επηρεάζει το αποτέλεσμα της επανεκκίνησης και της διαφοροποίησης. Το σχήμα, την εφαρμογή, το μέγεθος.

Μέχρι σήμερα, είναι πολύ μικρή η σχέση στο μυαλό πολλών decision makers και τεχνοκρατών ανάμεσα σ’ όλα αυτά, όταν σχεδιάζουν.

Όλα περιμένουμε να γίνουν από κάποιον άλλο. Με μικρό κόστος, χθες, και με τεράστιο κέρδος.

Αντίθετα, περισσότερο από ποτέ, σήμερα χρειάζεται :

Οι πολιτικοί να μπορούν να βιώνουν τις λύσεις που προτείνουν.

Οι τεχνοκράτες να μπορούν να κατανούν τα όρια του σχεδίου που προτείνουν σε σχέση με την εφαρμογή στους ανθρώπους που θα εφαρμοστεί.

Οι σχεδιαστές να μπορούν να φτιάχνουν το πατρόν για το σχέδιο που σχεδιάζουν.

Πέρα από το σχεδιασμό και τις τεχνικές δυνατότητες πρέπει να γνωρίζουν καλά τη γλώσσα επικοινωνίας και τις κοινωνικές προεκτάσεις των επιλογών τους.

Μια γλώσσα απαλλαγμένη από εικόνες εικονικής πραγματικότητας και απροσδιόριστης ευημερίας.

Δεν παίζουμε εδώ. Πρέπει να βρεθούν λύσεις για αληθινούς ανθρώπους.

Ζούμε στον αληθινό κόσμο και όχι σε excelόφυλλα. Ντυνόμαστε με αληθινά ρούχα. Δεν τρώμε αέρα κοπανιστό. Ή τρώμε;

Μπορούμε να ταυτιστούμε με λύσεις που μας αγγίζουν αλλά όχι με λύσεις που μας τσακίζουν.

Για να επιτύχουμε στο σχεδιασμό χρειάζεται εμπλοκή των decision makers και των σχεδιαστών από το πρώτο μέχρι το τελευταίο στάδιο, όπου μαζί με τις ιδέες θα συμμετέχουν και οι αισθήσεις.

Η πραγματική και η ολική διαδικασία σχεδιασμού της επανεκκίνησης της οικονομίας είναι το κλειδί για τη βιωσιμότητα του είδους μας, του πλανήτη μας, της αισθητικής μας και της ευημερίας μας.